Historia lokalna: Po stu latach uroczyście pochowano pięciu bezimiennych powstańców na cmentarzu w Kalinowie

We wtorek 6 lipca 2021 r. odbyła się uroczystość pochówku pięciu bezimiennych powstańców śląskich w Kalinowie, którzy zostali ekshumowani przez przedstawicieli Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa przy Instytucie Pamięci Narodowej jesienią w 2019 r. na terenie sołectwa Ligota Dolna.
Uroczystość rozpoczęto w kościele parafialnym w Wysokiej, gdzie ks. Adrian Adamik odprawił mszę żałobną za powstańców i ich rodzin.
Następnie w asyście żołnierzy wojska polskiego, mieszkańców, samorządowców i władz państwowych ich szczątki w pięciu małych trumienkach przywieziono pod kościół w Kalinowie, skąd w kondukcie przeszli na cmentarz, gdzie zostali pochowani w nowej kwaterze powstańczej.
Na mogile złożono wieńce i zapalono znicze a pięciu uczniów ze strzeleckiej szkoły na mogile złożyli symboliczne pięć róż dla każdego bezimiennego powstańca.

Ziemia Strzelecka w 1921 roku stała się areną zaciętych walk powstańczych, i chociaż od tamtych krwawych wydarzeń minęło równo 100 lat, wspominane wypadki budzą nadal wiele emocji, stanowiąc szczególnie ważny przedmiot w badaniach nad skomplikowaną historią Górnego Śląska. Ci młodzi ludzie, ponieśli gwałtowną śmierć w walce. Zginęli od kul na odcinku linii frontu, przebiegającej pomiędzy wsiami: Dąbrówka i Ligota Dolna podczas niemieckiego ataku z dnia 21 maja 1921 r. Powyższe ustalenia wynikają z analizy dokumentów niemieckiej ofensywy, gdzie teren ówczesnych zmagań bitewnych, został w dosyć szybkim tempie opanowany przez nacierające oddziały Freikorpsów, które do wieczora 21 maja zatrzymały się na rubieży miejscowości: Kamień Śląski, Niwki, Kalinowice, Wysoka, Góra św. Anny, Żyrowa.
Ten niespodziewany atak bojowników Selbstschutzu, zaskoczył tych, owych pięciu bezimiennych, w ogniu walk, znalazło się w miejscu, gdzie być może założony był w otwartym polu, wysunięty punkt obserwacyjny. Miejsce ich śmierci oraz pierwotnego pochówku, mogą także sugerować nieudaną próbę wycofania się z obszaru zajmowanej przez Niemców wsi Dąbrówka lub pobliskiego lasu. Dokładne okoliczności śmierci powstańców obecnie nie są znane. Mógł to być patrol powstańczy, składający się z pięciu osób.
Dzięki badaniom szczątków, dokonanym przez zakład Bioarcheologii Uniwersytetu Warszawskiego wiemy, że najstarszy spośród poległych miał ok. 25 lat. Pozostałych trzech było w wieku około 20 lat, natomiast ostatni, najmłodszy (w wieku około 12 lat), mógł pełnić rolę gońca przenoszącego meldunki. Zginęli nad ranem w początkowej fazie bitwy.
Pięciu bezimiennych powstańców spoczęło w nowej kwaterze obok istniejącej mogiły powstańców śląskich z 1972 r. w której spoczywa m. in. czterech (jeden był ekshumowany w 1921 r.) znanych z imienia i nazwiskach powstańców:
1. Alfons Świerzy z Kalinowa, pracownik kopalni, stanu wolnego, syn kupca z Kalinowa Johanna i Franciski z d. Psik, zastrzelony w powstaniu – Kalinów majątek, 8 czerwca 1921 r., miał 23 lata,
2. Alois Pawlitzki z Strzelec Wielkich, robotnik kamieniołomu, syn kowala Johanna i Thekli z d. Kotyrba, zastrzelony jako powstaniec polski – Kalinów majątek, 15 czerwca 1921 r., w lipcu jego zwłoki przeniesiono na cmentarz w Strzelcach Wielkich (Gross Strehlitz, obecnie Strzelce Opolskie), miał 18 lat i 3 miesiące,
3. Franz Wyleżoł z Pławniowic, woźnica, syn robotnika kontraktowego Johanna i Cecylia z d. Adamczyk, zastrzelony jako powstaniec polski – Kalinowice majątek, 31 maja 1921 r., miał 36 lat,
4. Anton Hutsch, robotnik, syn robotnika Johanna Hutscha i Agathy z d. Swoboda ze Zwierzenicy koło Częstochowy, zastrzelony jako powstaniec polski – Kalinowice majątek, 31 maja 1921 r., miał 25 lat i 4 miesiące,
5. Peter Nogalski, robotnik, syn rolnika Johanna Nogalskiego z Kukowa koło Częstochowy, zastrzelony jako powstaniec polski – Kalinowice majątek, 31 maja 1921 r., miał 19 lat i 1 miesiąc

Na uroczystościach uczestniczyli mieszkańcy, przedstawiciele władz państwowych i samorządu, instytucji i służb mundurowych, m.in:
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej, wiceminister – Marcin Ociepa
Senator RP – Halina Bieda
Wicewojewoda Opolski – Teresa Barańska
Wicewojewoda Dolnośląski – Jarosław Kresa
Przedstawiciel Wojewody Śląskiego – Czesław Sobierajski
Burmistrz Strzelec Opolskich – Tadeusz Goc
Zastępca Burmistrza Leśnicy – Andrzej Iwanowski
Dyrektor Instytutu Śląskiego w Opolu - dr Bartosz Kuświk
Dowódca 10. Brygady Logistycznej w Opolu – płk Maciej Siudak oraz przedstawiciele Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa Instytutu Pamięci Narodowej.

Autorem projektu pomnika jest prof. Grzegorz Niemyjski z Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu.
Pomnik został wykonany z granitu strzegomskiego przez firmę Granex ze Strzegomia. Element granitu przykrycia komory grobowej nawiązuje do rozściełanego całunu.

Uroczystość została z organizowana przez Instytut Pamięci Narodowej przy współudziale wojska polskiego i samorządów oraz mieszkańców parafii i okolicznych wsi.

O ekshumacji i uroczystym pochówku pisały lokalne media:

https://nto.pl/pogrzeb-powstancow-walczacych-o-gore-sw-anny-pieciu-bojow...

https://www.strzelec.info/wiadomosci/2072,100-lat-i-6-tygodni

http://www.strzelceopolskie.pl/main/aktualnosci/Uroczysty-pochowek-powst...

http://radio.opole.pl/100,300156,prace-ekshumacyjne-w-grobie-powstanczym...

Opracował: Piotr Smykała